بید نوعی حشره جاندار است که شبیه به پروانه می باشد و در صورتی که در فرش دستباف رخنه کند و عدم توجه و مراقبت از فرش ممکن است برای فرش دستباف شما که در خانه پهن است یا در گوشه ای از انباری کنار گذاشته اید خساراتی به همراه داشته باشد
قسمت هایی از فرش که در معرض رفت و آمد قرار ندارند یا قسمتی از فرش که در زیر مبل یا میز و صندلی قرار دارد در این مکان ها امکان ایجاد بید خوردگی بیشتر از سایر نقاط است
حشره بید برای تولید مثل و غذای لارو (نوزادان ) خود نیاز به مقدار کمی رطوبت ، الیاف پشمی و محیطی تاریک که هوا در آن ردو بدل نشود دارد . یک جفت بید ممکن است در طول 10-15 روز بیش از 100 تخم را در مکان های تاریک فرش جای گذاری کند .
لارو ها برای بزرگ شدن از پروتئین موجود در الیاف فرش تغذیه کرده و خود بعد از مدتی به حشره بالغ تبدیل شده و 100 ها تخم را در فرش جای گذاری کنند پس اگر دقت و مراقبت های لازم توسط شما انجام نشود ممکن است در عرض 1 الی 2 ماه فقط تارو پود فرش شما باقی بماند نداشتن دانش و آگاهی برای جلوگیری از بید خوردگی ممکن است آسیب های زیان باری را برای فرش دستباف و کالای سرمایه ای شما ایجاد کند
پس در صورتی که فرش دستباف در خانه دارید که در انباری یا ای کم تردد و تاریک نگهداری می کنید سریعا به سراق آن رفته و شرایط کیفی آن را بررسی کنید
بید حشریی که دارای دگر زیستی کامل است و آفت قالی می باشد . تعداد زيادي از فرش هاي نفيسي كه در گذشته بافته شده بودند در اثر اين آفت از بين رفته و نابود شده اند وتنها نامی از آنها باقی مانده است.
خلاصهی مطالب گفته شده در بالا بیان گر ان است که بیدها و نوزادشان از پروتئین موجود در پشم تغذیه می کنند و معمولاً پشم را مورد حمله قرار داده و چله پنبه ای را باقی می گذارند، در میان حشرات مضر و آسیب رسان به فرش می توان بید را خطرناک ترین آنها برشمرد.
بیدها حشراتی هستند که دارای ویژگی های دگردیستی کامل می باشند و اگر از محصولات پشمی مان به خوبی مراقبت نکنیم دچار حمله بیدها می شوند و کالای ما از بین می رود، بیشترین آسیب از بیدها را به دلیل عدم نگهداری صحیح و سهل انگاری در مورد فرش متحمل می شویم.
بررسی عوامل و راه های پیش گیری از بید خوردگی فرش دستباف
1- انبار کردن و نگهداری غیر اصولی از فرش : راحل برای جلوگیری از بید خوردگی فرش دستباف
ابتدا فرش را به صورت کامل خاک گیری کنید ( قبل از این که فرش دستباف را به انباری یا محلی که رفت آمد در ان کم است منتقل کنید سعی کنید فرش را به قالیشویی داده و از آن ها بخواهید که آن را حتما خاک گیری کنند ) و سپس لابه لای فرش از قرص نفتالین یا شاخه صدر استفاده کنید . برای اطمینان بخشی بیشتر نفتالین را خرد کنید و داخل فرش استفاده کنید .
نفتالين ماده اي جامد است كه به آساني تبخير مي شود . سوخت هايي از قبيل نفت و ذغال سنگ شامل نفتالين مي باشند . نفتالين را قطران سفيد و كافور نيز مي نامند وشكل رايج آن گلوله هاي نفتالين و يا به شكل پولك است . از سوختن و توتون هم نفتالين توليد مي شود نفتالين بوي تندي دارد ولي بويش نامطبوع نيست ، كاربرد تجاري نفتالين در تهيه پلاستيكهاي پلي وينيل كلرايد است عمده ترين مصرف آن براي دفع “بيد ” است .
2- عدم استفاده از لاستیک یا مشما برای نگهدای در انباری یا مکان های دیگر : راه حل برای جلوگیری از بید خوردگی فرش : برای بسته بندی قالی به جای پلاستیک یا مشما از کاغذ استفاده کرده و فرش را لای کاغذ بپیچید .سپس در مکانی دور از رطوبت ، مواد مضر و محل زندگی قرار دهید ( بدلیل بو و بخار نفتالین )
3- گاهی اوقات حتی نفتالین یا شاخه صدر هم کاری از پیش نمی برد : راه حل برای جلوگیری از بید خوردگی :استفاده از کاغذ روزنامه ، کلر ، بنزن ، کافور ، فلفل در این موارد توصیه می شود
4- رفت آمد از روی فرش : راه حل جلوگیری از بید خوردگی : بید خوردگی فقط به رطبت ، حشرات و انبار داری ختم نمی شود فرش های نگهدار شده د منازل که در آن ها تراکم رفت و آمد کم است یا قسمتی از فرش که زیر مبل ،تخت ، میز و … است هم امکان بید خوردگی دارد . بهترین راه حل برای پیشگیری در این مورد زدودن گرد و غبار از میان پرز قالی است که با جاروکشیدن محکم با جاروی دستی یا با مکش بالای جاروی برقی به صورت هفتگی یا ماهانه است
5- قالی هایی که آویزن هستن همچنین تابلو فرش های دستباف : راه حل برای جلوگیر از بید خوردگی :هر چند وقت یک بار و به صورت منظم پشت و روی قالی را با جاروی برقی به صورت وکیوم و مکش بالا جارو کنید
6- مشاهده بید و بید خوردگی در فرش : راه حل برای جلوگیر از بید خوردگی : در صورت مشاهده سریعا از محلول های ضد بید خوردگی استفاده کنید و با قالیشویی متخصص در این امر – قالیشویی سمنگان – تماس گرفته و درخواست اعزام سرویس کنید
7- گرد و غبار :راه حل برای جلوگیر از بید خوردگی : اگر ذرات گرد و غبار از میان فرش خارج نشوند هنگام شستشو با آب ترکیب شده و تشکیل لایه‌ای شبیه گل در انتهای پرز فرش می دهند که پس از مدتی پوسیدگی زودرس فرش را سبب می شوند. بنابراین قبل از عمل شستشوی فرش، کاملا خاک فرش را تکانده وغبار آن را خارج کنید.
نکات :
هنگام استفاده از بخار مواد ضد بید برای فرشهای نفیس باید احتیاط لازم به عمل آید و دقت شود که قالی ها صاف و پهن شوند و با بخار مواد ضد بید اسپری شوند تا تمام حشرات به کلی نابود گردند.
حشره کشها (پیف پاف) برای کشتن حشرات موثر هستند. مخصوصاً اگر به مدت طولانی با استفاده از جارو برقی و مواد ضد بید اضافی استفاده شوند. قیمت این مواد زیاد نبوده و به آسانی در دسترس می‌باشند.
منجمد کردن قالی ها در یک یخچال صندوقی به دلیل پایین بودن درجه حرارت تضمین خوبی برای کشته شدن حشرات ندارد.
قراردادن و باقی ماندن پرها در قالی به عنوان طعمه به منظور منحرف کردن بیدها کار عاقلانه‌ای نیست و مشکلات بیشتر را سبب می‌شود.
روش سنتی و صنعتی برای از بین بردن بید خوردگی فرش دستباف
در روش سنتی از موادی برای از بین بردن بید خوردگی دستباف استفاده می شود. این مواد باید دارای خصوصیات ویژه ای باشد تا به بافت و رنگ فرش آسیب نزند. از جمله مهم ترین این خصوصیات می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
مواد نباید بر روی خواص فیزیکی الیاف فرش تاثیر نامطلوبی داشته باشد.
اثر سوئی ازنظر شیمیایی بر روی ثبات رنگ نداشته باشند.
از نظر قیمت و اقتصادی مقرون به صرفه باشد.
نباید دارای رنگ باشد چراکه بر روی فرش تاثیر گذاشته و آن را رنگی می کند.
برای انسان ایجاد حساسیت یا مسمومیت نکند.
برای درمان بید خوردگی فرش دستباف یا از بین بردن بیدهای موجود در فرش دستباف مواد خوب وجود دارد. اولین و قدیمی ترین گزینه موجود که به روش سنتی از دیرباز مورد استفاده قرار می گرفته نفتالین است.
نفتالین موجب ایجاد بخاری سمی می شود که لاروها را به سرعت از بین می برد. البته استفاده از نفتالین برای ترمیم بید خوردگی فرش دستباف معایبی هم دارد. به عنوان مثال، فقط حشرات بید بالغ توسط گاز متصاعد شده از نفتالین از بین می روند و لاروها و تخم ها همچنان باقی می مانند. اما در عین حال نفتالین، روشی ارزان برای از بین بردن بید خوردگی فرش دستباف به شمار می رود..
نحوه بکارگیری نفتالین برای ترمیم بید خوردگی فرش دستباف به این صورت است که ابتدا مقداری پارچه تنظیف یا نخی را برش بزنید. سپس یکی دو تا نفتالین را خرد کرده و لای پارچه قرار دهید. بعد پارچه را تا کرده و لای فرش قرار داده و در نهایت فرش را لول کنید. به این ترتیب غلظت گاز متصاعد شده افزایش پیدا کرده و قدرت نابودی حشرات افزایش می یابد.
ماده دیگری که به منظور از بین بردن بید خوردگی فرش دستباف قابل استفاده است و حتی می توان گفت که کارایی و عملکرد به مراتب بهتری نسبت به نفتالین دارد، پارادی کلروبترن است. این ماده به خوبی می توانند حشرات و بید را از بین ببرد و در مقایسه با نفتالین بوی کمتری دارد. نحوه بکارگیری این ماده هم به این صورت است که آن را لای فرش قرار دهید.
ماده مؤثر دیگری نیز وجود دارد که هم در دسترس است و هم از نظر اقتصادی مقرون به صرفه می باشد. این ماده قابل دسترس چیزی نیست جز تنباکو. البته برای استفاده از تنباکو باید دو نکته را مد نظر داشت:
اول این که حتما باید از تنباکوی اصل (برازجان یا خوانسار) استفاده شود. تنباکوهای میوه ای یا تقلبی هیچ فایده ای ندارند.
دوم این که به منظور افزایش غلظت گاز باید فرش را تا کرد یا به صورت لول قرار داد تا گاز متصاعد شده به غلظت برسد و حشرات را نابود کند.
در صورتی که برای فرش های پهن شده قصد دارید از این مواد استفاده کنید، باید حتماً تهویه مناسب را نیز در نظر بگیرید. مقداری از مواد را زیر فرش قرار دهید و هر از گاهی پنجره ها را باز کنید تا تهویه هوا صورت گیرد.
در روش صنعتی از سرد کردن برای از بین بردن بید خوردگی فرش دستباف استفاده می شود. در این روش، حشرات و لاروها به خواب می روند و اگر شرایط به حالت قبل برگردد و دمای محیط گرم شود دوباره لاروها بیدار شده و فعالیت خود را از سر می گیرند. بنابراین باید به صورت متوالی و پشت سر هم سرما و گرما را به فرش داد تا لاروها به کلی از بین روند.
در روش سرد کردن ابتدا فرش را در دمای 8- قرار می دهند. سپس دما را به 10+ می رسانند. این عمل چندین بار انجام می شود. بنابراین لاروها و حشرات بالغ کاملاً از بین می روند. از این رو می توان فرش را برای مدتی طولانی در دمای بین 4 تا 5 درجه سانتی گراد نگهداری کرد بدون این که نگران بید خوردگی فرش دستباف بود.
در صورتی که فرش دستباف شما دچار بید خوردگی شده است، ابتدا فرش را تمیز کرده و تارهای تنیده شده را از بافت فرش جدا کنید. سپس فرش را به یک قالیشویی معتبر – قالیشویی سمنگان – سپرده تا بعد از ترمیم بید خوردگی فرش دستباف را به صورت اصولی شسته و خشک کنند.
به دلیل حساسیت و ظرافت بالایی که عملیات ترمیم بید خوردگی فرش دستباف می طلبد، حتماً فرش خود را به مکان معتبر به منظور ترمیم بسپارید.
رفع بید خوردگی فرش
ممکن است بید خوردگی از روی قالی، زیر قالی و پشت یا از هر دو طرف آن باشد. به طوری که، تارها از رو یا زیر مشخص و گره و پرز قالی از بین رفته باشد. اگر قالی با ارزش و نفیس باشد، بالاخص قالیهای موزه ای، نباید تمام پرزهای باقیمانده از بید خوردگی را از قالی در آورد؛ بلکه همچنان بر حسب اینکه بید خوردگی از روی قالی است یا پشت آنها را مرتب کرد؛ ولی در قالیهای معمولی چه بید خوردگی از رو یا از زیر باشد، ابتدا خامه را با قلاب از قالی در آورده، محوطه بید خورده را از پرز قالی تمیز و کار مرمت را انجام می دهند. ترمیم بید خوردگی در قالیهای معمولی و متداول خانگی
وسایل :
قلاب پشت
خامه های مناسب قالی از لحاظ رنگ و جنس (برای تعمیر قالی از رو)
قلاب رو یا قلاب خواب مشهد
خامه های مناسب قالی از لحاظ رنگ و جنس (برای تعمیر قالی از پشت)